Papa’nın Irak Ziyaretinin İran ve Türkiye’ye Etkisi

2003 ABD işgalinden bu yana uluslararası haber bültenlerinde Irak ismi geçince akıllara ilk olarak savaş, canlı bomba, terör, mezhep çatışmaları, göç dramları ve insan hakları ihlalleri gibi olumsuzluklar gelmekteydi.  Ancak 5 Mart 2021’de gerçekleşen Papa’nın Irak ziyareti dünya gündeminde yıllardır olumlu haber hasretinde kalan Irak, barış, hoşgörü ve dinler arası dostluk manşetlerinde yer aldı. 5 Mart’ta başlayan ziyaretler, Bağdat, Zikar(Nasiriye), Necef, Musul ve Erbil’i kapsadı. Papa’nın her bölgeyi ayrı ayrı ziyaret etmesi bir anlam taşıyor. Papa’nın Irak ziyareti, Irak halkı tarafından, sosyal medyada ve hatta sokaklarda hoşgörü ve sevinçle karşılandı. Nitekim, faklı il ve semtlerde “hoş geldin” afişlerinin asılmış, gittiği illerde halk onu sokaklarda büyük bir coşkuyla karşılaması ve sosyal medyada övgülerle konuşulmuş olması Papa için bir ayrıcalık olmuştur. Aynı bağlamda, Irak Başbakanı Mustafa El-Kazimi, Katoliklerin ruhani lideri Papa Francis’in Irak’taki temasları nedeniyle 6 Mart’ı “Ulusal Hoşgörü ve Birlikte Yaşama Günü” ilan etti.

   Bu değerlendirme yazısının devamında Papa’nın ziyaretlerini iki başlıkta ele alacağım.

 Katoliklerin lideri ve Vatikan Devlet Başkanı Franciscus Irak ziyaretinde, Şiilerin en büyük din adamı Ayettullah Ali Es-Sistani ile görüştü. Papa’nın bu görüşmesi, Necef otoritesi için büyük bir zaferdi.  İran medyası en başta bu ziyareti olumlu değerlendirse de hükümet yetkililerinin hoşuna gitmediği aşikardı. Nitekim ilk önce İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Saeed Khatibzadeh yaptığı basın toplantısında: “Papa’nın Irak ziyareti çok iyi yapıcı ve önemli bir ziyaretti.” Söylemiş olsa da ancak, İran’ın önemli televizyon kanalları Kayhan, Jawan ve Horosan bu ikili görüşmeyi görmezden gelip eleştiride bulunmuşlardır.  Bir ay önce Irak’ı ziyaret eden İran Yargı Erki Başkanı İbrahim Raisi’yi kabul etmediği için Es-Sitani’yi de eleştirdiler. Aynı bu minvalde “Verhekhkan Gazetesi, Papa’nın ziyaretini bir “komplo” olarak nitelendirdi ve “ Barış konuşmasını yayma bahanesiyle İsrail’in varlığını pekiştirme girişimleri çerçevesinde geliyor.” ifadelerini kullandı.

İran Parlamentosu Başkan Yardımcısı Amir Abdollahian, “Papa’nın Irak ziyareti, eski Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani ve Haşdi Şabi’nin başkan Yardımcısı Ebu Mehdi El-Mühendis fedakarlıkları sayesinde bu ziyareti gerçekleştirdi.” açıklamasını yaptı.

Buradan anlaşılıyor ki Papa’nın bu mühim ziyaretinin arka planında dünyaya vermiş olduğu mesaj; Şiilerin lideri olarak Sistani’yi tanıyıp kabul ettiği yatmaktadır.

   Papa’nın ziyaretinin ikinci kısmı Erbil ziyareti oldu. Dört vilayeti ziyaret ettikten sonra Papa Erbil’e geçti. Görüşme esnasında Papa’ya hediye olarak 6 farklı hatıra pulu hediye edildi. Hatıra pullarından biri dikkat çekiciydi. Bu pulda Papa’nın fotoğrafının üstünde Musul ve Kerkük’ün yanı sıra Türkiye, Suriye ve İran’ın bazı şehirlerini de kapsayan bir harita fotoğrafı vardı. Bu pul Iraklı Türkmenlerin, Türkiye’nin ve İran’ın tepkisini çekti.

Malumdur ki bu pul üzerinde çizilen harita IKBY tarafından iki amaçla kullanıldı. Birincisi; Papa’dan hayal ettikleri devletin meşrulaştırmasını ve kendilerine destek olmasını istediler. İkincisi ise 2017 Bağımsızlık Referandumdan sonra böylesine bir adım atarak, İran ve Türkiye’nin nabzını yoklamak istemiş olabilirler. fakat her iki ülkenin de tepkisi sert oldu. Olaydan hemen sonra Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı tarafından sert bir açıklama geldi. “ Papa Fransuva’nın Irak’ı ziyareti vesilesiyle IKBY tarafından bastırılması öngörülen hatıra pulları arasında ülkemizdeki bazı illeri de içeren bir haritanın resmedildiği bir pulun da yer aldığı görülmektedir. Bazı haddini bilmez IKBY yöneticileri bu ziyareti,  Irak’ın komşu ülkelerin toprak bütünlüklerine yönelik ham hayallerini açığa vurmak için yeltenmektedir.  Bu tür sinsi emellerin ne şekilde hüsranla sonuçlandığı en iyi IKBY makamları tarafından hatırlanacaktır. IKBY makamlarından bu vahim hatanın derhal düzeltilmesine yönelik gerekli açıklamanın bir an önce ve net bir şekilde yapılmasını bekliyoruz.” İfadeleri yer aldı. Türkiye’nin bu konu hakkında ortaya koymuş olduğu tavrı referandumdaki gibi bu hususta hiçbir şekilde taviz verilmeyeceği yönünde IKBY Hükümetine bir daha hatırlatılmıştır.

Aynı bir dil kulanılarak, İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Said Hatibzade, konuyla alakalı  yaptığı demeçte; “IKBY tarafından basılan hatıra pullarında bölge ülkelerinin yer aldığı haritanın resmedilmesinin uluslar arası hukuka aykırı olduğunu söyleyerek, Irak Hükümetine bu konu hakkındaki itirazlarını ileterek bu dostça olmayan eylemin derhal düzeltilmesi için çağrıda bulundu.” ifadeleriyle Tahran’ın görüşünü açık bir şekilde ortaya koymuştur. 

Aynı zamanda Iraklılar tarafından bu olay kınandı özellikle de Türkmenler tarafından. Olaya dair ilk bildiriyi Irak Türkmen Cephesi yayımlamıştır. Aynı zamanda Irak Türkmen Cephesi Genel Başkanı Erşat Salihi olayla ilgili Twitter hesabından “ IKBY’nin Türkmeneli bölgesini de kapsayan hatıra pulu basması, Kürtlerin ne kadar yanlış bir siyaset izlediğini göstermektedir. Kerkük, Musul ve diğer bütün bölgeler binlerce yıldır Irak’taki Türklerin yurdudur. Çizilen bu harita, PKK’nın bölücülük politikasına hizmet etmektedir.” Açıklamasını yaptı.

IKBY Hükümet Sözcüsü Cotyar Adil olayla ilgili şöyle açıklama yaptı: “ Birkaç sanatçı pulun basılması için tasarım örnekleri sundu. Ancak şu ana kadar hiçbir pul basım için onaylanmadı. Basım için seçilecek olan pul tasarımı, yasalara uygun olacaktır.” ifadelerini kullandı.