Metaverse ve Kültürleşme

Dünya Ötesindeki Kültürel Hayat: Metaverse ve Kültürleşme

Giriş

      Bilim ve teknolojinin ilerlemesi neticesinde yüz yıl öncesinde konuşulan konulardan farklı şeyleri konuşmamız yarın da farklı konuları konuşacağımız iddiasını destekleyen en önemli kanıtlardan birisidir. 2022 yılı için gerçekte var olmayan metaverse yaşam hakkında yürüttüğümüz beyin fırtınaları ve yaptığımız araştırmalar bugün için birçok insan ve kurum nezdinde gereksiz görülse de bilim perspektifinden bakıldığında önemli olduğu anlaşılacaktır.

    Metaverse

    Metaverse veya “öte dünya” insanların birbirleriyle dijital kimlikleri ve avatarlarıyla etkileşim içinde oldukları internetin sanal dünyaya evrilmesi şeklinde (Baltaş, 2021) ifade edilmektedir. Bir diğer açıklamada Çetin (2019), Metaverse’nin üç boyutlu teknoloji sayesinde avatarların birbirleriyle etkileşime girebilmesi olarak sunmuştur. Daha geniş bir tanım yapan Kuş (2021) metaverse’yi “yeni bir gerçeklik, anlam dünyası ve iş birliği fırsatları sunan;  kültürel,  entelektüel  ve  ekonomik  üretim için  alt  yapı  ve  etkileşim  olanakları  tanıyan;  farklı  gelişmiş  teknolojilerin  eş  zamanlı  ve  entegre  bir  biçimde  kullanıldığı;  siber toplumsal  bir  düzlem”  şeklinde açıklamıştır.

    Metaverse, hayatının büyük bir kısmını 2010’lu yıllarda geçiren insanlar için çok da şaşırtıcı bir tema değildir. Çeşitli sosyal medya platformlarının ve sanal gerçeklik ürünlerinin kullanılması bizi daha kapsayıcı bir dünya olan Metaverse’ye hazırlamıştır. Bütün bu bilgiler ışığında Metaverse’nin, bağlamı sanal gerçeklik olan benzersiz bir dünyada gerçekliğin yeniden inşasını bizlere vaat ettiği söylenebilmektedir.

    Kültür

    Heine (2021), kültürü birçok kültürel mesaja maruz kalmış ve çeşitli kültürel mesajları içeren söylemlerden etkilenen, çok geniş bir alanı kapsayan çeşitlilikte farklı bireylerin olduğu dinamik bir grup olarak tanımlamaktadır. Yine kültürü “aynı bağlamı paylaşarak var oluşlarını sağlayan bir grup insana” benzetmesi de dikkat çekici bir tanımdır. Keza diğer yandan Markus ve Hamedani (2007)’nin “grubu büyük bir insan gibi düşünün işte kültür bu insanın kişiliği ya da karakteridir” şeklindeki benzetmesi de basit ve pratik bir anlatım olarak oldukça fazla tanımı bulunan kültürü genel hatlarıyla bizlere sunmaktadır. 

    Kültürleşme

    Ülken (1967) kültürleşmeyi, iki ya da daha çok kültürün birbirleriyle olan değişimleri şeklinde tanımlanmıştır. Bu tanıma benzer olarak Berry (1997) kültürleşmeyi, iki veya daha çok kültürel grubun ve bu gruba dahil bireylerin birbiriyle temas etmesi sonucunda oluşan karşılıklı kültürel ve psikolojik değişimlerin yaşandığı bir süreç olarak tanımlamaktadır.

Berry (1997), kültürleşme modelini miras kültür ve ev sahibi kültüre karşı var olan tutumlar üzerine kurtulamıyor. Buradaki önemli kavramlardan ev sahibi kültür (Host culture) göç edilen yerdeki hâkim kültürü, miras kültür (heritage culture) ise göç eden bireyin hali hazırda yaşadığı ve etkilendiği kültürü ifade etmektedir. Berry’e göre süreç dört farklı şekilde gerçekleşmektedir. Yeni (host) kültürün benimsenmesi ve miras kültürünün atılması durumunda asimilasyon, yeni (host) kültürün reddedilmesi ve miras kültürün korunması sonucu ayrılma (seperasyon), yeni (host) kültürün benimsenmesi ve miras kültürün korunması sonucu entegrasyon, yeni (Host) kültür ve miras kültürün reddedilmesi sonucunda marjinalleşme meydana gelmektedir.

    Kağıtçıbaşı, kültürleşme olgusunu tam olarak kavramlaştırılmadan önce kültürleşme tipolojilerinin ya da stratejilerinin incelenmesi gerektiğini ifade etmektedir. Berry’nin iki boyutlu kültürleşme modelini, bireyin hem yeni kültürü benimsemesine hem de kendi kültürünü muhafaza etmesine olanak sağlayan bir anlayış sunduğu için önemli bulmaktadır. Ayrıca bu modelin yeni kültüre uyum sağlarken köken kültürden uzaklaşmanın kaçınılmaz olduğunu iddia eden tek boyutlu kültürleşme modeline karşı çıkmasının da önemli bir eleştiri olduğunu belirtmektedir (Kağıtçıbaşı, 2014).

    Kültürleşme çalışmalarının her geçen gün daha popüler hale gelmesi ile birlikte süreci daha iyi açıklamak için yeni yaklaşımların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Göç edilen ülke ve toplumun özellikleri, yerleşirken ülkenin ve vatandaşlarının tutumları, göçmenlere sağlanan toplumsal destek, iki ülke kültürü arasındaki benzerlikler ve farklılıklar, göç etme nedenleri, göç etme motivasyonları ve beklentileri, göçmenlerin özellikleri gibi farklı boyutların da kültürleşme sürecini etkilediği belirtilmiştir (Berry, 2005). Ayrıca kültürleşmenin hangi boyutunun inceleneceği nasıl ölçüleceği ve nasıl işlevsel hale getirileceği de sorgulanan konular arasındadır (2006).

    İlgili Türkçe literatür incelendiğinde yapılan çalışmaların tamamına yakınının göç ile ilgili çalışmaların bir uzantısı olduğu görülmektedir (Şeker, 2006; Zafer, 2016; Boynueğri, 2018). Keza ilgili İngilizce alanyazın da incelendiğinde kültürleşme araştırmalarının genellikle göçmenler, mülteciler ve sığınmacılara odaklandığı ifade edilmiştir (Schwartz ve ark., 2006).

    Metaverse Evrende Yaşam

    Nasıl yaşadığımız, zevklerimiz, ilgilerimiz, rutinlerimiz, tükettiklerimiz ve davranışlarımızın içinde yaşadığımız toplumdan ve onun kültüründen etkilendiğini söylemek oldukça mütevazi bir iddiadır. İnsan davranışının kültürden etkilendiğini söyleyebildiğimiz gibi kültürün de insan davranışı ve insanlar arası davranış süreçlerinden etkilendiği söylenebilmektedir. Gerçek varlıklarımızın yanısıra sosyal medyadaki varlığımız gibi sanal varlıklarımızın davranışlarımızı etkilediği bilinmektedir. Bütün bunları hesaba kattığımızda davranışlarımızı etkileyen sanal süreçlerin ve varlıkların başlıca dil gibi bazı göstergelere bakıldığında kültürümüzü de etkilediği gözlemlenmektedir.

    Teknoloji ile ilgili gelişmeler takip edildiğinde metaverse dünyasındaki yaşamın yakın bir gelecekte büyük oranda başlayacağı beklenmektedir. Metaverse dünyadaki yaşamın nasıl olacağı ile alakalı araştırmaların çoğu ekonomi, veri madenciliği gibi alanlarda yapılması bilimin bütünü adına olumlu bir gelişmedir. Teknoloji ile ilgili çalışmaların görece çok ve çeşitli olmasına rağmen sosyal bilimler alanındaki çalışmaların eksikliği metaverse dünyadaki sosyokültürel hayatın nasıl etkileneceği ile ilgili soruları cevapsız bırakmaktadır.  

    Metaverse dünyada var oluşun bir nevi göç sürecine benzeyeceği düşünülmektedir. Her ne kadar göç süreci fiilen başlamasa da insanların, şirketlerin ve kurumların hazırlık yaptıkları bilinmektedir. Bu hazırlık sürecinin bir parçası olarak sosyal bilimcilerin de yapacakları çalışmalarla teknolojiye katkı sunması önemlidir. Bu makale ve yazarının da ilgili olduğu kültürleşme kavramının metaverse dünyadaki yeni yaşamın kurgulanmasındaki etken ya da edilgen rolünün oldukça önemli olacağı çok küçük bir beyin fırtınasının sonunda bile anlaşılacaktır.

    İnsanların metaverse dünyanın gelişmesi ve yaygınlaşması ile birlikte iki hayatlarının olacağı beklenmektedir. Daha iyi bir gelecek inşa etmek adına insanlığın hizmetine sunulacak metaverse dünyanın bu beklentisinin karşılanabilmesi ondan alınan verim ile doğru orantılı olacaktır. Elbette birçok süreç, özellik ve durum bu verimde etkili olacaktır. Ayrıcakültürleşme sürecinin de bu verim ve başarı için çok önemli olduğu ifade edilebilmektedir.  

    Gerçek benlik ve ideal benlik arasındaki farkın artmasının bireyin yaşamını psikopatolojiye sürüklediği bilinmektedir. Psikopatolojinin bireyin tıbbi sağlığımı ve bu örneklerin artması sonucu toplum sağlığını da olumsuz yönde etkilediği de bilinmektedir. Metaverse ve gerçek yaşam arasında da verilen örneğe benzer bir ilişkinin olabileceği ihtimaller dahilindedir.

    Yukarıdaki örnekleri çoğaltmak pek tabi mümkündür. Bu örneklerden de anlaşılacağı üzere kültürleşme sahasındaki çalışmaların sadece sanal bir dünya olan metaverse’yi değil gerçek dünyayı da etkileyeceği tahmin edilmektedir.

Sonuç

Metaverse yaşamda nasıl bir sistemin kurgulanacağı eminim ki birçok platformda tartışılmaktadır ve tartışılacaktır. Her farklı bilim ve anlayış bu yeni ve gizemli dünyayı bir şekilde açıklamaya çalışacaktır. Yapılan bu çalışmada ileride zenginleşecek literatüre katkı sunmak amaçlanmaktadır. Oldukça farklı ve orijinal bir çalışma olduğunu düşündüğüm bu makalenin en önemli özelliği metaverse çalışmalarının hız kazandığı son beş yılda yayımlanmış yalnızca beş makale ile birlikte alana katkı sağlama potansiyelidir. Literatürdeki az sayıda çalışmadan biri olma ve Türkiye’deki ilk çalışma olma iddiası da makalenin önemli bir diğer niteliğidir. Bu farklı ve iddialı çalışma henüz lisans öğrenimini bitirmemiş bir öğrenci olarak benim açımdan oldukça önemlidir. Çünkü bilimin dinamik ve güncel yönünü teşkil edecek ender çalışmalardan birini üretmek eğitim hayatınca bize kazandırılmaya çalışılan araştırmacı profilin en somut göstergelerinden birini teşkil etmektedir.  

    Metaverse dünya kadar gerçek dünyanın da insanlara güzel şeyler verebileceğini hatırlatmanın, her şeyin daha iyi ve güzel olmasını dilemenin oldukça insani bir davranış örneği gösterdiğini düşünüyorum. Ayrıca bu çalışmanın yapıldığı sırada başka yerlerde ve başka kültürlere mensup insanların da bu tür çalışmalarla ilgilenmesini ümit etmenin hem bilim hem de insanlık için oldukça olumlu ve yapıcı bir beklenti olacağını zannediyorum. Her iki dünyanın da daha güzel ve mutlu yarınlar sunması dileğiyle.

Kaynakça

Baltaş, A. (2021). Öte Dünya ve Psikolojisi. Kişisel Web Sayfası    https://www.acsrbaltas.com/ote–dunya–ve–psikolojisi/ adresinden erişilmiştir.

Berry, J. W. (1997). Immigration, acculturation, and adaptation. Applied psychology, 46(1), 5-

34.

Boynueğri, E. (2018). Türkiye’de Uluslararası Öğrencilerde Kültürleşme Stratejileri ile Kimlik Statüleri Arasındaki İlişki (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

Çetin, Ö. (2019). İşletme Eğitimlerinde Sanal Dünya Uygulamalarının Öğrenci Motivasyonu Üzerine Etkisi (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Mersin: Çağ Üniversitesi.

Göregenli, M. Ve Karakuş, P. (2014). Göç Araştırmalarında Mekan Boyutu: Kültürel ve Mekansal Bütünleşme. Türk Psikoloji Yazıları, 17(34), 101-115.

Heine, S. (2020). Cultural Psychology (4th Ed). New York:W.W. Norton&Company.

Kağıtçıbaşı, Ç. (2014). Sonsöz Kültürleşme ve Aile İlişkileri. Türk Psikoloji Yazıları, 17(34), 120-127.

Kuş, O. (2021). Metaverse: “Dijital Büyük Patlamada” Fırsatlar ve Endişelere Yönelik Algılar. Intermedia International e-journal, 8(15), 245-266.

Markus, H. R. Ve Hamedani, M. G. (2007). Handbook of Cultural Psychology (Kitayama and Cohen (Ed.)). New York:The Guilford express.

Schwartz, S. J., Unger, J. B., Zamboanga, B. L., & Szapocznik, J. (2010). Rethinking the concept of acculturation: implications for theory and research. American Psychologist, 65(4), 237.

Şeker, B. D. (2006). Kente Göç Etmiş Bir Örneklemde Kültüre Uyum (Kültürlenme) Süreçleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 3(2).

Ülken, H. Z. (1969). Sosyoloji Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.

Zafer, A. B. (2016). Göç Çalışmaları İçin Bir Anahtar Olarak “Kültürleşme” Kavramı.

Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30(1), 75-92.