Genel

Halk Efkarı: Mefhum ve Tesir Sahası Adlı Eserin İncelenmesi

Halk Efkarı: Mefhum ve Tesir Sahası Adlı Eserin İncelenmesi

Erçin Yavuz

Özet

Halk efkarı, umum-i efkar ya da günümüzde kamuoyu olarak bilinen kavrama dair  Türkiye’de yapılan ilk geniş kapsamlı çalışma olan Nermin Abadan Unat’ın “Halk Efkarı:  Mefhum ve Tesir Sahası” adlı eseri Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi  Yayınlarından 1956 senesinde yayın hayatına kazandırılmıştır. “Halk Efkarı” kavramını niteliksel araştırma yöntemiyle ele alan Abadan-Unat, çalışmasında nicel verilere de yer vererek  nicel ve nitel yönden güçlü hale getirmiştir. Derleme çalışmanın bir örneğini gördüğümüz bu  doktora tezi, kavramın tarihsel gelişimi yanı sıra çeşitli ülkeler ve milletlerdeki seyrine dair  bilgiler de ihtiva etmektedir. Bu yönüyle gerçekleştirilen çalışmanın metodu derleme makale  olarak tespit edilmiştir. “Halk Efkarı” kavramsal ve tarihsel olarak ele alındıktan sonra  etkilediği potansiyel sahalara değinilmiş ve sonuç bölümüyle çalışma tamamlanmıştır. Türkçe  en kapsamlı yayın olması yönüyle iletişim sahasında bilim yapan herkesin tanıması gereken bu  çalışma dönemin bilim, felsefe ve siyaset anlayışlarından yansımalar içermesi yönüyle de yakın  dönem iletişim tarihine de ışık tutmaktadır.

Giriş

Prof. Dr. Nermin Abadan Unat’ın doktora tezinin yayımlanmış olan “Halk Efkarı:  Mefhumu ve Tesir Sahaları” isimli çalışma, halk efkarı yani kamuoyu kavramı hakkında  yapılmış ilk geniş-bilimsel çalışma olması yönüyle bu alanda atıf yapılacak bir eser profili  sunmaktadır. Türkiye’de bu alanda gerçekleştirilen ilk doktora çalışması olması yönüyle  bilginin çeşitli kaynaklardan derlenip terkip edilmesi yoluna gidilmesi o dönemlerde  yayımlanan birçok tezle benzer bir nokta olarak karşımıza çıkmaktadır. Çalışma; “halk efkarı”  kavramının doğuşu ve gelişimi ile başlayıp halk efkarının tesir sahalarını kuramsal ve pratik  yönlerle anlatması nedeniyle önemli ve otorite çalışma kabul edilebilecek bir potansiyele sahiptir. Halk efkarı kavramını böylesine geniş kuramsal ve pratik çerçevede alırken ülkeler milletlerarası kıyaslamalara yer vermesi çalışmanın nitel ve nicel zengin içerik sunma iddiasını  güçlendirmiştir. Çeşitli perspektiflerden, yapısalcı ve işlevselci yaklaşım başta olmak üzere,  halk efkarını ele almanın mümkün olduğunu ifade eden yazar kendi bakış açısını daha siyasi ve  toplumsal bir zeminin üzerine inşa etmiştir.

Halk efkarı kavramını ilkçağdan bu tarafa birçok felsefi akım ve filozofta arayan  Abadan-Unat, Antik Yunan, Roma, Ortaçağ, Yeniçağ ve Yakınçağdaki verileri kronolojik  açıdan ele almıştır. Kavramın geçirdiği değişimleri filozoflar üzerinden okuyan yazar bunu  yaparken tarihi seyir içerisinde birbirinden farklılık gösteren Fransız, Alman ve İngiliz düşünce  ekollerinin farklılıklarına da ayrıca değinmiştir. Yakınçağa geldiğimizde modern kuramları da  çeşitli başlıklarda ele alarak klasik ve modern kamuoyu kuramlarının beslendiği zihniyeti ve  paradigmayı da aktarmıştır. Kavramın ne olduğu hakkındaki tarihi ve felsefi görüşler  sunulduktan sonra halk efkarı kavramı ile ilgili sayılabilecek vasıtaları aktaran Abadan-Unat,  grup düşüncesi, siyasi liderler ve gruplar, baskı grupları ve lobiler, basın-yayın-radyo televizyon-sinema-kitap gibi teknik vasıtaların kamuoyu oluşturmada veya kamuoyunun  fikirlerini kanalize etmedeki önemini açıklamıştır. Çeşitli alt başlıklarda gazeteciliği ayrıca  işleyen Abadan-Unat nicel-istatistiksel verilere ve toplumlararası karşılaştırmalara yer vererek  çalışmasının geçerliğine katkıda bulunmuştur.

Kamuoyunu etkileyen unsurlar ve araçları ele aldıktan sonra kamuoyu oluşturulması  sürecini işleyen Abadan-Unat bu bölümde, propaganda kavramını ahlaki-psikolojik-sosyolojik  boyutlarda inceleyerek çalışmasını daha siyasal-toplumsal zeminde kurgulamıştır. Propaganda  bu perspektiflerden ele alınırken doğal-yapay kamuoyu sorusu başlangıç sorusu yapılarak  propaganda kavramının gelişim seyrini ve ona atfedilen tutumlar hakkında bilgi vererek devam  etmiştir. Demokrasilerde ve totaliter rejimlerde propaganda bölümü ile kamuoyu oluşturma  çalışmalarına ve bu süreçte propaganda araçlarının kontrol edilmesi hususuna da değinmiştir.

Tamamen siyasal-sosyal başlıklar altında ele alınan kamuoyu kavramının bu bölümünün diğer  bölümlere nazaran daha spesifik bir perspektifi barındırdığı müşahede edilmiştir. Aynı  zamanda bu bölüm, bundan sonraki bölümlerin de konunun işleniş denklemini vermesi  açısından oldukça önemlidir. Bu bölüm sonrasında iletişim çalışmaları perspektifi terk edilerek  konular daha siyasal bir perspektifle ele alınmıştır. Bu kısım da bu durumun habercisi olması  yönüyle çalışmanın sürekliliği ve ilerlemeciliğine destek vermiştir.

Halk efkarı kavramı bu kısımdan itibaren siyasal ve toplumsal olarak ele alınmış,  terminoloji de bu anlayış üzerine inşa edilmiştir. Çalışmanın bu bölümünden itibaren cemaat ve  cemiyet kavramları, zümre ve sınıf, siyaset ve kamuoyu, seçimler ve kamuoyu başlıkları daha  ön plana çıkarılmış ve denklem buraya doğru kaydırılmıştır. Kamuoyunun hukuki açıdan  incelenmesi ve siyasal yönden kamuoyu bölümleri ile çalışma tamamlanarak çerçevesi de bu  yönüyle çizilmiştir. Bu kısımda daha kamuoyunun siyasal pratiklerdeki karşılığı incelenmiş;  veto, referandum, plebisit gibi kavramlarla daha somut bir hale getirilmiştir.

Sonuç

Halk efkarı yahut umumi efkar olarak bugünlere gelmiş ve günümüzde kamuoyu olarak  kullanılan kavramın felsefi, siyasi ve hukuki tarihi hakkında geniş kapsamlı bilgiler verilmiştir. Etki alanları gayet net, kuramsal ve sarih biçimde ifade edilen bu çalışmanın Türk iletişim  tarihindeki öneminin neden yüksek olduğu daha önceki paragraflarda gerekçeleriyle iddia  edilmiştir. Psikoloji, sosyoloji, felsefe, hukuk, siyaset ve iletişim gibi farklı disiplinlerin farklı  açılardan ele aldığı halk efkarı kavramı, mevcut doktora çalışmasında daha çok hukuki siyasi  ve iletişim alanlarını çevreleyecek bir perspektifle incelenmiştir. Kuramsal arka planı ve  düşünceleri ifade etmesi kadar hukuki, sosyal ve siyasi meselelerdeki pratik iz düşümünü de  detaylı bir şekilde barındırması yönüyle geniş bir ışık tutmuştur. Yalnız nitel yöntemlerin  kullanılmadığı istatistiksel verilerin ve bulguların da incelendiği hesaba katıldığında tesir sahası büyük bir çalışma olduğu iddia edilebilmektedir. Sonuç olarak bu çalışma bizlere sadece  kamuoyu hakkında bilgi vermekle kalmamış aynı zamanda böylesine kapsamlı bir konu  akademik olarak nasıl incelenir nasıl ele alınır ve nasıl sonuçlandırılır burada göstermiştir.

 

Kaynakça

Abadan, N. (1956). Halk efkârı: Mefhumu ve tesir sahaları. Ankara Üniversitesi Siyasal  Bilgiler Fakültesi Yayınları.

Paylaş:

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir