Askere Alınmaktan Korkan Savaş Karşıtı Ruslar Özbekistan’a Akın Etti

Bir Rus vatandaşı olan Ali, 5 Mart’ta Moskova’dan ayrıldığında, arkadaşlarıyla bir metro platformunda vedalaştılar. Birkaç saat sonra Özbekistan’ın hiç ziyaret etmeyi düşünmediği antik Buhara kentine indi.

“Rusya’da sıkıyönetimin getirilmesi ve sınırların kapatılması hakkında söylentiler duyduğumda ayrıldım. En ucuz bileti aldım ve bu Buhara’ya oldu.” diyen 29 yaşındaki Ali, El Cezire’den tespit edilip cezalandırılma korkusuyla soyadınınsaklanmasını istedi.

“Tarihi bilen ve yüreği olan hiç kimse Ukrayna’da olanları kabul edemez. 21. yüzyılda size saldırmayı planlamayan bir ülkeye saldırmanın ne kadar büyük bir suç olduğunu anlıyoruz.” dedi. “Vatandaşlarımızın büyük çoğunluğu savaştan yana, hepsi Ukrayna’da Naziler veya suçlular olduğuna inanıyor. Özgürlüğe karşı tam bir tepkiyle karşı karşıyayız ve tüm bunlar yakında ekonomik ve insanî bir felakete dönüşecek.”

Ali, son birkaç haftadır Ukrayna’ya karşı savaş nedeniyle vatanlarını terk etmeye karar veren binlerce Rus vatandaşından biri. Yaklaşık 25.000 kişi Gürcistan’a taşınırken, diğerleri Ermenistan, Türkiye veya Finlandiya gibi İskandinav ülkelerine kaçtı. Ancak Gürcülerin Rusya’dan gelen insan akınından memnun olmadığı bildiriliyor – Moskova 2008’de ülkelerini işgal etti. Ruslar yaygın Rus düşmanlığından, daire bulma ve silbaştan başlamadaki zorluklardan bahsettiler. Kaç kişinin Özbekistan’ı seçtiği belli değil. Ancak yerel halka göre, son haftalarda başkent Taşkent sokaklarında ve küçük şehirlerde binlerce Rus ortaya çıktı. Gönüllülere göre, yeni gelen Rusların çoğu Özbekistan’ın büyük ölçüde yoksun olduğu kadrolar olan yüksek kaliteli uzmanlar ya da liberal bir yaratıcı sınıfın parçası olanlar. Yıllar geçtikçe, muhafazakâr Orta Asya ülkesi, başta Moskova olmak üzere eğitimli gençlerin düzenli bir çıkışını gördü.

“Yeni gelenlerin çoğunluğu, söyleyebileceğim kadarıyla Rusya’nın siyasetine karşı. İnsanların bir kısmı bu savaşta yer almak istemiyor. Askere alınmaktan kaçmaya çalışıyorlar ve daha rahat ve huzurlu bir yaşam istiyorlar.” diyen Taşkent’te bir kültür merkezi olan 139 Belgesel Merkezi’nin yapımcısı Sabina Süleymanoğlu, yeni gelenleri destekleyenler arasında yer alıyor.

“Savaş onların seçimi değildi, bu onların savaşı değil.”

Moskova’da 29 yaşındaki bir insan kaynakları yöneticisi olan Jonibek’in Rusya’dan ayrılmasının nedeni zorunlu askerlikten kaçmaktı.

Etnik bir Özbek, savaşın başlamasından üç gün sonra 27 Şubat’ta biletlerini ayırttı.

Bir dizüstü bilgisayar, iki telefon ve bazı kıyafetler gibi birkaç gerekli şeyi topladı. Ailesini ve yepyeni bir daireyi geride bıraktı.

“Ukrayna haber kanallarını takip ediyorum ve ordumuzun kazanamadığını gördüm, bu da yakında genel seferberliğin gerçekleşeceği anlamına geliyor. Sonradan pişman olmaktansa şimdi ayrılmak daha iyidir, ”dedi Jonibek Al Jazeera’yatelefonda.

Moskova’daki ailesinin misillemelerle karşı karşıya kalacağından korktuğu için soyadını vermedi.

“Açıklanamayan ilkeler için ölmek aptalca. Ukraynalıların anavatanları için öldüğünü anlıyorum, ama biz? Pişman değilim, tüm ekonominin nereye gittiğini görüyorum, yakında talep olmayacak, ruble devalüasyonu olacak ve her şey çökecek.”

Jonibek şimdi Semerkant’ta büyükannesiyle kalıyor ve yakında Taşkent’e gidecek. Özbekistan’da kalıp kalmayacağını bilmiyor ama ona bir şans vermek istiyor.

”Rusya’nın geleceği yok, yakında uzmanlar ve yabancı şirketler olmadan parçalanacak” dedi.

Ancak öfkesi sadece Rusya’ya yönelik değil.

“Yaptırımlarla ilgili olarak Batı’ya soracak birçok sorumuz var. Şimdi bu tiran başka bir ülkeyle savaşmaya başladı ve acı çekiyoruz. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e atıfta bulunan Jonibek, ”Tüm hesaplarımızın bloke olması ve yurtdışına çıkamamamız veya hayatta kalmak için para çekemememiz çok kötü” dedi.

“Şanslıyım çünkü burada sakin bir yerde bedavaya yaşayabilirim ama daha dün arkadaşım bir mitinge katıldığı için Moskova’da polis karakolunda dövüldü. Gitmek istiyor ama gidemiyor, parası ve birikimi yok.” Gözlemcilere göre, yolsuzluk ve otoriter bir sistem Özbekistan’ın gelişimini yıllarca durdurdu. Ancak Shavkat Mirziyoyev’in 2016 yılında cumhurbaşkanı olarak iktidara gelmesinden bu yana, ülke bazı olumlu ekonomik reformlar gördü.

Şimdi, Özbekistan’daki bazıları, Rusya’dan gelen binlerce uzmanın varlığının ekonomi ve yaratıcı endüstriler üzerinde olumlu bir etkisi olacağını umuyor. Gönüllüler, Rusların yer değiştirmesine ve yerleşmesine yardımcı olmak için çevrimiçi ağlar oluşturdu ve onları işe alan şirketlerle buluşturdu.

“Bazı insanlar burada kalmak istiyor. Bağlantı kurmaya ve iş teklifleri aramaya başladılar. Bugün bazı tasarımcılarla tanıştım ve onları yerel bir prodüksiyon şirketiyle tanıştırdım. Devam eden birçok ağ var” dedi Süleymanoğlu.

“Bugünlerde restoranlar yabancılarla dolu, bu yüzden hizmet sektörünün canlanacağını ve ekonominin büyüyeceğini düşünüyorum. Pek çok iyi eğitimli, ilginç insan var: sanatçılar, tasarımcılar, bilgi teknolojisi çalışanları. Hepsi liberal ve açık fikirliler.”

Ancak cevaplanmamış bir soru, Özbekistan hükümetinin kitlesel bir Moskovalı akınına nasıl tepki vereceğidir. Bir yandan ülkenin uzmanlara ihtiyacı var ama diğer yandan bu kalabalık, Özbek makamlarının beğenisine uygun olmayabilir.

Batı yaptırımları listesinin hedeflediği bir kişi, Putin’in yakın arkadaşı ve Özbekistan hükümetiyle bağları olan etnik bir Özbek olan Alisher Usmanov. Mirziyoyev’in damadı Usmanov’un şirketlerinden birinde çalışıyor. Bu arada, Ukrayna yanlısı sempatilerini dile getiren yerel basının daha tarafsız bir şekilde yazı yazması istendiği bildirilirken, hükümet destekli İslam Medeniyeti Merkezi’nde çalışan Taşkent merkezli İmam Abror Muhtor Ali geçtiğimiz günlerde Putin’in Ukrayna’da başarısız olması halinde Batı’nın Orta Asya’yı işgal edeceğini belirtti.

Şimdiye kadar kaç Rus’un Özbekistan’da kalmaya karar vereceği belli değil. Ancak şartlara rağmen Taşkent’teki atmosfer umudun atmosferidir. Süleymanoğlu, “Taşkent’teki insanlarla gurur duyuyorum” dedi. “Yerlilerden bazıları yeni gelenlerin liberal görüşlerini paylaşmıyor ama geldikleri için mutlular. Bu misafirlere tipik bir Özbek tepkisi, insanlar buraya geldiğinde her zaman mutlu oluyoruz.”