Kazakistan’da Tehlikeli Gerginlik

Kazakistan Cumhuriyeti anayasasının giriş bölümünde biz kimiz sorusuna net bir şekilde cevap verilmiş ve “Biz, Kazakistan Halkı” denmiştir. Böylece Kazak etnik kimliğinden ziyade Kazakistanlılık kimliğinin Kazak dış politikasının bağımsızlıktan günümüze şekillendirdiği ve dönüştürdüğü görülmektedir. Bağımsızlıktan sonra ulus-devlet olma gerekliliğine yönelik harekete geçen Kazakistan, ortak kimlik üzerinden yeni bir inşa sürecine girerek ortak etnik, dini ve tarihi değerlere sahip diğer ülkelerle iş birliği içinde olmuştur. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla bağımsızlığını kazanan ve ulus-devletleşme yolunda dış politikasını şekillendiren Kazakistan için kimliğin önemini iyi değerlendirmek gerekmektedir. Devletin bekası, normların standartlaşması, ülke içinde yaşayan milletlerin çok farklı etnik kökenlere sahip olması ve bağımsızlığın sürdürülebilir kılınması için ilk önce Kazak etnik kimliğine vurgu yapılmamış, Kazakistanlılık ulusal kimliğine vurgu yapılmıştır. Kazak ulusal kimliğinin tarihsel bir derinliği olduğu unutulmamış ancak ülkede yaşayan ve birçok farklı kimliğe sahip insanların varlığı da dikkate alınarak bağımsızlık sürecinin kaotik ve bilinmez ilk dönemlerinde yaşanabilecek olası ayrışmalar güçlü bir liderlik sergilenerek hep birlikte aşılmıştır. Bağımsızlığın ilk yıllarından itibaren Kazak-Rus, Uygur-Alman ya da Ahıska Türkü-Koreli, Dungan gibi fiziksel farklılıklar bir kenara bırakılmış ve 1995 anayasasının da “Biz, Kazakistan Halkı” şeklinde başlamasına vesile olmuştur.

Kurucu Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev’in iç politikada ısrarla izlediği halkların eşitliği ve Kazakistanlılık politikası, ülkede yaşayan farklı kimliklere sahip insanların barış ve uyum içinde bir arada yaşamasında etkili olmuştur. Nazarbayev, çok yönlü Kazak dış politikasını hiçbir gücün dışlanmaması, ulusal kimliklerin ve ulusal çıkarların muhafaza edilmesi üzerine kurmuştur. Ülkede 130’dan fazla etnik kökene sahip insan barış içinde yaşamaktadır ve 7 Şubat 2020 tarihinde Jambıl eyaletinde yaşanan olaylar bu durumu değiştirmeyecektir. Bu kadar farklı etnisitenin bir arada yaşadığı bir ülkede böyle nadir çatışmaların yaşanması normal olmasa da anlaşılabilir niteliktedir. Olaylar konusunda Kazakistan’ı bilmeyen ve hamasi söylemlerle hareket eden kaynaklara itibar edilmemesi gerekmektedir. Bölgede nasıl bir olay ne sebeple yaşandı?. Gelin bu sorunun cevabını vermeye çalışalım.

Kazakistan’ın Jambıl Elayeti, Korday bölgesinin Masançiköyünde yaklaşık % 90 Çin kökenli Dunganlar yani müslüman Çinliler yaşamaktadır.

Bu bölgede 7 Şubat 2020 tarihinde Dunganlar ve Kazaklar arasında yol verme kavgasından olduğu belirtilen bir çatışma yaşandı. Kazakistan’ın İçişleri Bakan yardımcısı AlekseyKalayçidi, iki millet arasındaki çatışmanın aslında önce 5 Şubat tarihinde başladığını, kamyon ve otomobil şoförleri arasında çıkan kavgada yaşlı bir Kazak vatandaşının çok kötü darp edildiğini ve ayak kemiklerinin kırıldığını ifade etmiştir.Kazak polislerin bölgede yaşayan Dunganlar tarafından kötü muamele ile karşılaşması ve kısa süre içinde Kazaklara yönelik kötü cümlelerin sarf edildiği videoların yayılması üzerine 7 Şubat günü 300 Kazak vatandaşı bölgede büyük bir çatışmaya dâhil olmuşlardır. Birçok ev ve arabanın yakılması ve insanların darp edilmesi neticesinde bölgede yaşayan birçok insan köyünü terk edip sınırdan geçerek Kırgızistan’a gitmişlerdir. Gidenlerin bir kısmı daha şimdiden geri gelmişlerdir.

Kazakistan’ın İçişleri Bakan yardımcısı Aleksey Kalayçidi,çatışma nedeniyle 8 kişinin olay yerinde 2 kişinin de hastanede hayatını kaybettiğini söylemiştir. Çatışmada polislerin silah kullanmadığını dile getiren Kalaycidi, buna rağmen üç Kazak polisine kurşun isabet ettiğini de söylemiştir. Çatışmada 25 ev, 31 dükkân ve 41 araba yanmıştır. Bu çatışmaya katılanlarda iki tüfek, iki silah ve 54 benzin dolu şişenin olduğunu belirtmiştir. Kazakistan Sağlık Bakan Yardımcısı Lazzat Aktayeva, son duruma göre bu çatışmadan 10 kişinin hayatını kaybettiğini ve 8 kişinin yoğun bakımda olduğunu dile getirmiştir.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım- Jomart Tokayev, yaptığı açıklamada kavganın provokatörler tarafından kendi amaçları için kullandığını söylemiş ve provokatörlerin cezalandırılarak zarar görenlere yardım edileceği ifadesini kullanmıştır.Kassym-Jomart Tokayev emriyle Zhambyl bölgesinin Kordaiilçesinde olayların araştırılması ve neticelerinin hesaplanabilmesi için bir Hükümet Komisyonu kurulmuştur.Kazakistan Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı  BerdibekSaparbayev’in başkanlığında kurulan komisyon kuruluna Zhambyl bölgesi valisi A.Myrzakhmetov, Kazakistan Cumhuriyeti Çalışma ve Sosyal Koruma Bakanı B.Nurymbetov, Kazakistan Halk Asamble Başkan yardımcısı  Zh. Tuymebayev, Meclis Üyesi Sh. Khakhazov, “DunganKazakistan toplumu” Başkanı A. Voyinse ve birçok görevli de dâhil edilmiştir. Bu komisyon amacı Kordaydaki çatışmanın nedenlerini araştırarak sosyo- ekonomik sorunların derhal çözülmesini sağlamak ve zararın boyutunu değerlendirmektir.

Kassym-Jomart Tokayev, ilk günden itibaren olayı araştırdıklarını, bölgedeki kontrolün tesisi için çalıştıklarını, vatandaşların güvenliği ve ülkenin istikrarı için bu tür olayların önlenmesi adına yasal düzenleme başlatacaklarını ifade etmiştir. Bu olayın faillerinin derhal bulunarak yargı önüne çıkmaları gerektiğini belirtmiştir. Bu olaylar kısa süre içinde yatışmıştır. Olayların ülkenin tamamına yayılacağı ve farklı etnisiteye sahip insanların zor durumda kalacağına yönelik provakatif paylaşımlara itibar edilmemelidir. Zira Kazakistan, Nazarbayev’in önderliğinde modern bir hayatı kendi öz geleneklerini yaşatarak yaşayan, farklı dinlere ve etnik gruplara mensup insanların ülkede barış içinde yaşadığı bir ülke hâline gelmiştir. Dışarıdan bakınca bu durumu görmek imkânsız olsa da ülkede bir süre yaşadığınızda bu barış ortamını gözlemlemek mümkündür.